<< terug

Als start deze quote van een collega : ‘Zelf denk ik dat het geen ramp is om volgend schooljaar te beginnen met waar we dit schooljaar eindigen. Los van alle vastgeroeste ideeën... Dit kan net een fijne oefening worden in het levend leren, met ons volledige lijf in de maatschappij... kijken naar wat er is, wat er nodig is en daarmee aan de slag gaan.. een uitdaging, maar ook een uitgelezen kans om onderwijs in een breder kader te zien en waar nodig te sleutelen aan verandering. Ik heb daar alvast zin in.’   Wat denk je en wat voel je als je dit leest?  Akkoord of niet akkoord? Waarom wel of waarom niet? Welk perspectief neem jij in dezer dagen in  en hoe klopt dat met jouw kompas cultuurbeschouwing?

En ook deze recentere quote geeft perspectief: “We waren zo nerveus toen onze school in Kopenhagen anderhalve week geleden openging. Een meisje had haar oma verloren, sommige leerlingen hadden schrik. Maar ik stelde ze in eenvoudige kindertaal gerust. Een leerling die huilt, kan je niet troosten van op 2 meter afstand. Het mag eigenlijk niet, maar dan ga ik er naast zitten, leg mijn hand op de arm, luister en praat rustig. De leerlingen terugzien deed zóveel deugd. We geven elkaar luchtknuffels. Je voelt ook zo de warmte tussen twee personen. Het is eigenlijk een heel unieke periode om samen te beleven.”

“Kalm en onder controle, zo voelt het. De meeste stress? Alles op te korte tijd organiseren. Ik heb geen schrik om corona te krijgen van de kinderen. Tijdens de lunch of vergaderingen vinden we het moeilijker om afstand te houden, maar we doen ons best. De paar collega’s die eerst schrik hadden, zijn nu gerustgesteld door de steun in ons hecht team en de strikte maatregelen. [...] Onze directeur is ook goud waard. Hij zet ons niet onder druk en blijft herhalen dat dit niet het beste onderwijs moet zijn, maar het best mogelijke in deze noodsituatie. De gemiste leerstof is geen ramp. Trouwens, als je aan een halve klas lesgeeft, is die achterstand snel bijgewerkt.”  

Mette Maach-Dideriksen geeft les aan 8-jarigen in Denemarken. Haar school ging anderhalve week geleden weer open. (Klasse FB-pagina)

1. Les geven na de paasvakantie: haalbare preteaching

Preteaching (aanloopleren) is ondertussen volop bezig en loopt al bij al vlot. We proberen met vallen en opstaan en passen aan waar nodig. Behoorlijk snel worden heel wat inzichten duidelijk en houden we de meest efficiënte ideeën over.  In dit artikel van Klasse vatten ze het allemaal nog eens goed samen: duurzaam inzetten op digitale didactiek. Hieronder zul je ongeveer dezelfde stappen herkennen, die los van de digitale invulling zeker relevant blijven. Niet iedereen is trouwens een krak met computers en dat hoeft ook niet. Je kan dezelfde lijn ook even goed ‘op papier’ realiseren: voorkennis activeren, extra motiveren, snel van theorie naar praktijk, feedback geven en krijgen, ...

Na de paasvakantie beperken we ons niet enkel meer tot geziene leerstof.  We schakelen over naar preteaching van nieuwe leerstof. Met preteaching bedoelt men dat nieuwe leerstof wordt aangebracht, maar dat ze in de klas nog eens wordt hernomen en dat ze pas daarna voor evaluatie in aanmerking komt.

Afstandsonderwijs kent zijn beperkingen. Dus moeten we zorgen dat de invulling hiervan haalbaar blijft voor iedereen: leerlingen, ouders, begeleiders en coördinatoren.  Iedereen maakt moeilijke tijden door en leren is niet voor iedereen evident of verloopt nu veel trager. Weet dat kinderen ook leren door te spelen, te ontdekken en samen te leven.

De maatregelen wijzigen voortdurend en de praktijk past zich noodgedwongen aan. Het ziet er naar uit dat heel wat kinderen langer dan gedacht verder op afstand zullen werken en wellicht niet meer naar school zullen komen dit schooljaar. Dat betekent dat we ook anders moeten denken over noodzakelijke leerstof en hoe die aangebracht, ingeoefend en geëvalueerd moet worden. Wat is nu nodig en wat kan wachten? Wat kan onderhoudend getraind worden zonder effectieve toetsing? Wat kan gewoon blijven doorlopen op afstand mits kleine noodzakelijke aanpassingen? Hoe behouden we onze eigen schoolcultuur en hoe blijven we actief inzetten op ervaringsgericht onderwijs? Als achtergrond kan dit artikel in Knack (‘Het geeft geen enkele zin om de zogenaamde leerstofachterstand kost wat kost in te halen’) alvast één en ander relativeren.

2. De essentiële doelen bepalen

Deze vreemde periode dwingt ons na te denken over wat echt belangrijk is en wat niet. Deze oefening moeten we ook noodgedwongen maken over de leerstof van het derde trimester. Vooraleer je digitale instructies begint te maken, is het belangrijk om na te gaan welke noodzakelijke leerstof je wel nog moet geven, welke zaken je doorschuift naar een volgend leerjaar en welke activiteiten je kan overslaan. Leerplandoelen worden pas op het einde van de basisschool bekroond met een getuigschrift. Dat geeft ons vrijheid om te schuiven en kansen om hier met het team over na te denken. Met ons cahier WO hebben we sowieso al voor die weg gekozen. Denk aan het clusteren van doelen aan vaste werking, het spiraalleren en het uitwerken van soepele leerlijnen. Deze manier van werken kan zeker ook doorgetrokken worden naar andere domeinen en leerinhouden. Een zinvolle oefening die los van corona-maatregelen,  jouw onderwijskwaliteit kan versterken.

Hieronder een voorstel of oefening: 

• Leg je leermethodes en handboeken opzij en haal er de leerplandoelen bij.  Wellicht heb je eigen samenvattingen met tussendoelen of schoolafspraken die specifiek voor jouw leerjaar of leefgroep van toepassing zijn.
• Bekijk op die lijsten wat al geweest is en wat nog open staat.  Focus je op dat laatste en probeer per leergebied of domein enkel de hoofddoelen aan te stippen.  Welke doelen wil je met die groep in deze bijzondere omstandigheden echt nog aanpakken? Wat is cruciaal voor de ontwikkeling en schoolloopbaan van jouw leerlingen?
• Breng dit samen met je collega’s en hak knopen door: welke leerplandoelen komen er bij welke groep best nog aan bod?  Op die manier weet je van elkaar wat er dit jaar wel nog gebeurt en welke zaken noodgedwongen later opgepakt worden.
• Houd voor ogen wat jullie langetermijnvisie is als het gaat over de ontwikkeling van kinderen. Wie weet staat er in jullie schoolvisie dat je hoopt dat leerlingen op jullie school zich ontwikkelen tot wereldburgers of zelfstandige individuen of mensen die in verbinding staan met zichzelf en de wereld rondom hen. Dit kan helpen om door de bomen van leerdoelen en activiteiten op korte termijn, het bos op lange termijn te zien.

3. Digitale didactiek

Tips over digitale didactiek lees je in ons pedagogisch corona-document. Dat vind je via www.fopem.smartschool.be

4. UDL en differentiatie: is iedereen mee?

Laat ons eerlijk zijn : alle bovengenoemde tips werken enkel als de context thuis zich daartoe leent. Spendeer dus minstens evenveel tijd aan zorg en differentiatie voor jouw leerlingen die het echt nodig hebben en niet kunnen terugvallen op die zelfsturing, een warm werkklimaat of helpende ouders. Het is raadzaam om met je collega’s over volgende zaken na te denken en actief stappen te ondernemen.

• Communicatie is belangrijk. Kies voor duidelijke en eenvormige systemen en doe dat gericht: tijdig aangekondigd, vast ritme, geen overdosis aan berichten
• Verbinding is belangrijk.  Leerkrachten moeten manieren vinden om al hun leerlingen te ‘zien’. Er gebeuren heel wat mooie dingen via videochats, postpakketten, Facebook-opdrachten of telefoon. Wie reageert niet op die berichten of neemt niet deel aan die gesprekken? Bel die ouders op en zoek uit hoe ze er een volgende keer wel bij kunnen zijn. Pas zelf je manier van communiceren aan op maat van de leerling en ouder, niet omgekeerd. Klasse publiceerde onlangs tips en gesprekskaartjes om te praten met ouders tijdens deze situatie van afstandsleren.
• Lessen op afstand geven, vraagt orde en structuur. Leg doel en werkvorm vooraf goed uit, zodat leerlingen begrijpen wat er zal gebeuren. Beter één goede, korte les dan een lange mix van verschillende items.
• Videolessen of instructiefilmpjes maken, betekent gratis differentiëren. Leerlingen die de instructie niet meteen begrijpen, kunnen op eigen tempo zo vaak terugkijken als ze zelf willen. Verder ontvingen we specifieke tips en informatie voor leerlingen met ASS in deze periode. Die tips vind je hier.
• Videolessen/instructiefilmpjes moeten niet enkel talig zijn. Voorzie ook beeldmateriaal en gebruik schema’s. Werk met handpoppen of verrassingseffecten. De taal die je gebruikt is gebald en helder en klinkt motiverend. Gebruik nog meer dan anders, al jouw drama-skills.
• Denk aan de kracht van formatief evalueren. Bouw andere manieren van  observeren in: hoe zal ik weten dat alle leerlingen de les hebben begrepen? Hoe verzamel ik snel de juiste data om gericht verder te kunnen werken?
• Focus je vooral op de leerlingen die het moeilijk hebben. Wellicht zijn dat leerlingen die minder vlot leerstof zelfstandig verwerken en waar andere hulp nodig zal zijn. Denk in je team na hoe je specifiek actie onderneemt, voor deze doelgroep. Reken niet op de ouders maar neem zelf je verantwoordelijkheid: scholen nemen de regie van het leren van leerlingen in handen. Alternatieve vormen kunnen zijn: leesboeken aan huis brengen, één op één les via chat of telefoon, afstappen van werkvormen die niet passend zijn (bv thuiscontext zonder computer) of zoeken wat er nodig is om dat wel te doen lukken (bv klascomputer tijdelijk uitlenen), indien nodig met die leerlingen op school afspreken om daar in beperkte context toch noodzakelijke hulp te geven met inachtneming van social distance, ... Wie kan hier nog alternatieven delen? Gebruik onze gesloten Facebookgroep om van elkaar te leren.
• Je staat er niet alleen voor. Spreek je (zorg)coördinator of zorgleerkracht aan of zet de ondersteuner van OKOplus mee in. Ook zij kunnen nadenken over hoe je zo goed mogelijk kan differentiëren en iedereen meeblijft. Spreek onderling af hoe je samen het werk kan verdelen: wie welke ‘kwetsbare’ leerling extra opvolgt en hoe.

Wanneer de scholen terug openen zal dit voor veel kinderen een feest zijn. Maar heel wat leerlingen ervaren ook angst en (onverwerkt) verdriet. Psychotherapeute Lut Celie vertelt in dit artikel hoe je met verdriet, angst en rouwverwerking bij kinderen kan omgaan.